මූලික වශයෙන් එන්ඡින් වර්ග දෙකක් හදුනාගන්න පුලුවන්. ඒ තමයි,
- සිව්පහර එන්ඡිම සහ
- දෙපහර එන්ඡිම
- චූෂණ පහර
- සම්පීඩන පහර
- බල පහර
- පිටාර පහර
මෙම පහරවල් ගැන ඉගෙනගන්න කලින් අපි එන්ඡිමේ සිලින්ඩරයතුල පිස්ටනයේ මූලික පිහිටීම් කීපයක් ගැන ඉගෙනගන්න වෙනවෘ.
ඒ තමයි, ඉහල මුදුන් සීමාව (Top Dead Center) හෙවත් T.D.C. සහ පහල මුදුන් සීමාව (Bottom Dead Center) හෙවත්B.D.C
මෙහදී ඉහල මුදුන් සීමාව ලෙස හදුන්වන්නේ පිස්ටනයට සිලින්ඩරය තුල ගමන්කළ හැකි ඉහලම සීමාවයි. මෙහදී පහල මුදුන් සීමාව ලෙස හදුන්වන්නේ පිස්ටනයට සිලින්ඩරය තුල ගමන්කළ හැකි පහලම සීමාවයි. මෙලෙස පිස්ටනය ඉහල මුදුන් සීමාව සහ පහල මුදුන් සීමාව අතර ගමන්කරන එක් ගමන් වාරයක් පිහරක් හෙවත් ස්ට්‍රොක් (Stroke) එකක් ලෙස හදුන්වනවා.
දැන් අපි සිව්පහර එන්ඡ්මක් ක්‍රියාකරන අකාරය ගැන විමසා බලමු.
සිව්පහර එන්ඡිම (Four Stroke Engine)
මම කලින් සසහන් කළා වගේ මෙම එන්ඡිම ක්‍රියා කරන්නෙත් ප්‍රධාන වශයෙන් පහර හතරකදීයි. මෙම එන්ඡිමට සිව්පහර එන්ඡිම එන්ඡිම කියල කියන්නෙ මෙම පහර හතර එකිනෙකට ස්වායත්ත අවස්ථා හතරකදී සිදුවන නිසා. අපි දැන් මේ එක් එක් පහරෙදි සිදුවන්නෙ මොකක්ද කියල හොයල බලමු.
චූෂණ පහ
ර (Suction stroke)මෙම පහරෙදි සිදුවෙන්නෙ පිස්ටනය ඉහල මුදුන් සීමාවෙ සිට පහල මුදුන් සීමාව දක්වා ගමන් කිරීම. මෙසේ පස්ටනය ඉහල සිට පහලට ගමන් කරන විට සිලින්ඩරයේ පරිමාව වැඩි වන අතර පීඩනය අඩු වෙනවා. මේ වෙලාවෙදි සැපයුම් වැල්වය (Inlet Valve) ඇරී පවතිනවා.
අපි කතා කරන්නෙ පෙට්රල් එන්ඡිමක් ගැනනම්, මෙහිදී මෙම අඩු පීඩන තත්වය පුරවන්න ඉන්ධන වාත මිශ්‍රණයක් සිලින්ඩර කුටීරයට ඇදී එනවා.
අපි කතා කරන්නෙ ඩීසල් එන්ඡිමක් ගැනනම්, මෙහිදී මෙම අඩු පීඩන තත්වය පුරවන්න ඇදී එන්නෙ වාතය විතරයි.
සම්පීඩන පහර (Compression Stroke)
මෙම පහරෙදි සිදුවෙන්නෙ පිස්ටනය පහල මුදුන් සීමාවෙ සිට ඉහල මුදුන් සීමාව දක්වා ගමන් කිරීම. මෙසේ පස්ටනය පහල සිට ඉහලට ගමන් කරන විට සිලින්ඩරයේ වැල්ව දෙකම වැසී පවතින්නෙ. එම නිසා මෙම පහරේදී සිලින්ඩරය තුලට ඇදී ආ ඉන්ධන වාත මිශ්‍රණය (පෙට්ට්‍රල් එන්ඡිමක) නැතිනම් වාතය (ඩීසල් එන්ඡිමක) සම්පීඩනයකට ලක් වෙනවා. එම නිසා මෙම පහරේදි පීඩනය වගේම උෂ්ණත්වයත් ඉහල යනවා.බල පහර (Power Stroke)
ඇත්තටම මෙම පහරෙදි තමයි එන්ඡිමක බලය ඡනනය වෙන්නෙ. සම්පීඩන පහර අවසානයේදි දහන කුටීරය (මෙතන දහන කුටීරය කියල කථා කරන්නෙත් සිලින්ඩර කුටීරයමයි) තුල තියෙන්නෙ අධික පීඩනයකට ලක්වුණ ඉහල උෂ්ණත්වයක් සහිත ඉන්ධන වාත මිශ්‍රණයක් (ඩීසල් එන්ඡිමක නම් වාතය විතරයි). මෙලෙස පිස්ටනය සම්පීඩන පහර අවසානයේ ඉහල මුදුන් සීමාවට ලගා වුනහම ස්පාර්ක් ප්ලග් එකෙන් පුලිගුවක් නිකුත් කෙරෙනවා. ( ඇත්තටම පුලිගුව න්කුත්වන්නෙ පිස්ටනය ඉහල මුදුන් සීමාවට ලගාවීමට මොහොතකට පෙර. මෙයට හේතුව පසුව කතා කරමු) ඩීසල් එන්ඡිමක නම් ඉන්ඡක්ටර් නොසලය මගින් අධික පීඩනයට ලක්වූ වාතය මතට ඉන්ඡන වේගයෙන් විදිනවා. මෙහිදී අධික තාපයක් ඡනනය කරමින් ඉන්ධන දහනයට ලක්වෙනවා. මෙම නිසා මෙම දහනය වූ වායු මිශ්‍රණය ප්‍රසාරනයට ලක්වෙනවා. එහෙත් මේ අවස්ථාවේදීත් වැල්ව දෙකම පවත්න්නෙ වැසුනු කක්වයේ. ප්‍රථිපලය තමයි, ඇතිවන අධික පීඩනය නිසා පිස්ටනය කනෙක්ටින් රොඩ් එකත් තල්ලුකරගෙන පහලට ගමන් කිරීම.ඇත්තටම මෙම පහරෙදි තමයි ඉන්ධන වල තියෙන රසායන්ක ශක්තිය තාප ශක්තිය බවට පත්කරල ඒ තාප ශක්තිය නැවත යාන්ත්‍රික ශක්තිය බවට පත් වෙන්නෙ.
පිටාර පහර (Exhaust Stroke)
මෙම පහරෙදි සිදුවෙන්නෙ පිස්ටනය පහල මුදුන් සීමාවෙ සිට ඉහල මුදුන් සීමාව දක්වා ගමන් කිරීම. මෙසේ පස්ටනය පහල සිට ඉහලට ගමන් කරන විට සිලින්ඩරයේ පරිමාව අඩි වන අතර පීඩනය වැඩි වෙනවා. මේ වෙලාවෙදි පිටාර වැල්වය (Exhaust Valve) ඇරී පවතිනවා. මෙහිදී සිදුවන්නෙ දහනය වූ දහන අපද්‍රව්‍ය සිලින්ඩරයෙන් ඉවත්වීමයි.
